17 października po raz pierwszy w Polsce obchodzono Międzynarodowy Dzień Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.
Święto zostało ustanowione z inicjatywy Polski i koalicji międzyregionalnej na 217. Sesji Rady Wykonawczej UNESCO w 2023 roku.
Zadaniem Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego jest zwiększanie świadomości i zrozumienia różnorodności kulturowej oraz inspirowanie działań na rzecz ochrony dziedzictwa niematerialnego przed takimi zagrożeniami, jak globalizacja czy zmiany społeczne.
Niematerialne Dziedzictwo jest niezwykle ważne, wzbogaca naszą tożsamość i spaja lokalne więzi.
Kurpiowska wycinanka z Puszczy Zielonej- LELUJA – reprezentowała polską edycję Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa. Wycinanka ta jest nie tylko wyjątkowym przykładem ludowej sztuki, ale także symbolem związku z przeszłością i tradycją. Leluja ma kompozycję pionową, dwuczłonową – z jednoosiową symetrią, w formie drzewa z podstawą i jest wycięta z jednego kawałka kolorowego papieru. Jest prawdopodobnie najstarszą formą wycinanki kolorowej z papieru glansowanego na tym terenie. Jej górna część może mieć różny kształt: zaokrąglony u góry i przecięty prosto u dołu w formie łuku gotyckiego, jak też w formie koła, prostokąta lub owalu, otwarty lub zamknięty. Wypełnienie jest najczęściej ażurowe. Dolna część, tzw. podstawa, ma zazwyczaj niewielką ilość ażurów, górna, zwana koroną, jest bardziej ażurowa i o bogatej ornamentyce. Wycinanka jest na górze zwieńczona elementem podkreślającym oś symetrii. Leluja występuje w wielu wariantach. Twórczynie nadają jej indywidualną formę, samodzielnie komponując ornamentykę. Jedną z ciekawszy form jest tzw. hostyja, zainspirowana monstrancją używaną w kościelnej liturgii. Pojawiają się w niej motywy religijne: świece, krzyż, serce gorejące czy anioły. Często leluja zwieńczona jest elementem akcentującym oś symetrii, takim jak krzyż.
Autorką leluji znajdującej się na grafikach jest twórczyni ludowa Pani Czesława Kaczyńska
Wycinankarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej 4 marca 2020 r. zostało wpisane na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Obecnie na liście znajdują się 103 wpisy.
Obchody pierwszego Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego odbyły się w Łazienkach Królewskich w Warszawie. Przybyło wielu przedstawicieli instytucji kultury, ekspertów oraz depozytariuszy.
Na konferencji w Królewskiej Galerii Rzeźby, poruszono najważniejsze kwestie związane z ochroną niematerialnego dziedzictwa, w tym tematykę praw autorskich oraz zagrożeń wynikających z komercjalizacji tradycyjnych wzorów i technik rzemieślniczych. Wśród prelegentów znaleźli się wybitni eksperci, którzy podjęli szeroki zakres tematów związanych z niematerialnym dziedzictwem. Prof. Wojciech Kowalski z Narodowego Instytutu Dziedzictwa, Prof. Kinga Czerwińska z Uniwersytetu Śląskiego, Bogdan Jasiński z Muzeum Wsi Opolskiej oraz Lucyna Ligocka-Kohut, założycielka Centrum Koronki Koniakowskiej. Pani Lucyna zaprezentowała 140-letnią historię koronki koniakowskiej, podkreśliła, że fenomen koronki to społeczność koronczarek, czyli 700 artystek, które tak jak sto lat temu spotykają się i heklują. Depozytariuszka zwróciła uwagę na to, że dziedzictwo niematerialne to nie tylko sama koronka jako wyrób, ale też wiedza i umiejętności przekazywane z pokolenia na pokolenie.
Konferencje wieńczyła debata, która skupiła się na poszukiwaniu wspóldziałania między tradycyjnymi wartościami a nowoczesnymi trendami.
Korzystając z uroków miejsca w którym odbyły się obchody Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego, Organizatorzy zadbali o odrobinę relaksu i zorganizowali piękny spacer po Łazienkach Królewskich.
Wieczorem, w Teatrze Królewskim depozytariusze niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz pracownicy sektora kultury odebrali odznaczenia z rąk dyrektora Departamentu Ochrony Zabytków w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Jakuba Makowskiego. Wśród odznaczonych znalazła się Ewa Cudzich, związana badawczo oraz animacyjnie z dziedzictwem Beskidu Śląskiego, prezes Muzeum i Stowarzyszania im. artysty Jana Wałacha w Istebnej.
Wieczór umilił koncert Apolonii Nowak oraz zespołu S.H.A, i tym samym zamknął oficjalną część obchodów Międzynarodowego Dnia Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.
Oprac. Monika Majda
